Kar-Gök Gürültüsü-Yağmur-Dolu hep birlikte 24.01.2022'de Türkiye'de neden görüldü?
Kar-Gök Gürültüsü-Yağmur-Dolu hep birlikte 24.01.2022'de Türkiye'de neden görüldü? Bu sorunun cevabını bulabilmek için halk sağlığı uzmanlık öğrencilerimizle okumalar yapalım dedik. İlk ürün sevgili Pelin Bilgin Kahveci'den geldi.
Halk Sağlığı Uzmanları mutlaka meteorolojik verileri okuyabilmeli, iklim değişikliğinin sağlık etkileri açısından değerlendirebilmeli ve sağlığın iklim belirleyicileri olarak analiz edebilmelidir.
Hepimize sağlıklı ve güvenli günler dilerim.
Prof.Dr.E.Didem Evci Kiraz, 25.01.2022
Araş. Gör. Dr. Pelin
BİLGİN KAHVECİ
‘’Thundersnow’’
‘’Kar fırtınası’’
En
şiddetli kar fırtınalarına bile keyifli bir manzara eşlik ederken, bazen gök
gürültüsü ve şimşek bu sessizliği bozar.
Genellikle
gök gürültüsü ve şimşek oluştuğunda yağışın ana formu yağmur olması beklenir.
Ancak gök gürültülü ve şimşekli bir havada yağmur değil kar olması ‘’Thundersnow’’
‘’kar fırtınası’’ olarak adlandırılır. Kar
fırtınası olarak adlandırılan bu olağan dışı fırtınalar çok nadir olarak
meydana gelir (1).
Yüzeydeki
sıcak hava, donma noktasının altındaki havaya yükseldiğinde, triboelektrikleşme
adı verilen bir süreç meydana gelir. Triboelektrifikasyon, elektrik yükünde bir
fark yaratan parçacıklar arasındaki sürtünmedir. Gök gürültülü fırtınalar
içindeki havada birbiriyle çarpışan parçacıkların bir kısmı buz kristalleridir.
Buz kristalleri birbiriyle çarpıştığında elektron kaybederek pozitif yüklü hale
gelirler. Bu fırtınalı havanın alt tabakalarında daha nemli yağışta ise daha
fazla elektron kazanılır ve bu da negatif yüklü olmasına neden olur. Bu iki yük
yeterince büyüdüğünde bir dengesizlik oluşur. İki farklı yüklü bölgenin bir kez
daha eşitlenmesi için ise yıldırım meydana gelir (2).
Kar
fırtınaları aşırı rüzgarlı olabilir. Bunun nedeni, en düşük hava basıncının
fırtınanın merkezinde meydana gelmesidir. Bu düşük hava basıncı vakumu taklit
eder ve çevresinden hava çeker (3).
Peki
normalde gökgürültülü şimşek çakması olayı genellikle yağmurlu havalarda
beklenirken niçin özellikle son yıllarda karlı havalarda görülme sıklığı arttı?
Bu sorunun bu aşırı hava olaylarının meydana gelmesinde insan elinin katkısı
olduğu düşüncesi yer almakta.
2 Ocak 2022 de
Washington’da kar fırtınası beş kişinin ölümüne neden olurken, 850.000 hanenin
elektiği kesildi (4). 5 ocak 2022’de İngiltere’de gök gürültülü kar yağışı
uyarısı yapıldı ve bu durumun elektrik kesintisine ve ulaşımın akmasına neden
olabileceği bildirildi (5). Met Office, İskoçya, Galler ve Kuzey İngiltere'de 6-7
Ocak 2022 tarihlerinde izole gök gürültülü fırtınalardan kaynaklanan yıldırım
çarpmaları ve en yüksek yere 10 cm'ye varan kar yağışı da dahil olmak üzere
tehlikeli hava koşulları için üç sarı uyarı yayınladı (5). Ülkemizde de 24 Ocak
2022’de İstanbul’da gök gürültülü kar yağışı yaşanması vatandaşları hayrete
düşürmüştür (6).
Analizlere
Göre Son 20 Yılda Aşırı Hava Koşullarından 480.000 Kişi hayatını kaybetmiştir.
CBS News'in bir güncellemesine göre: “İklim değişikliğinin insanlığa yönelik
doğrudan tehdidine ilişkin yeni bir değerlendirmeye göre, son 20 yılda aşırı
hava olaylarıyla bağlantılı doğa kaynaklı afetlerde yaklaşık yarım milyon insan
öldü. Fırtınalar, sel ve sıcak hava dalgaları gibi iklimle ilgili felaketlerin
ölüm yükü, ezici bir çoğunlukla gelişmekte olan ülkeler tarafından karşılanmaktadır.
Neredeyse bu yıl pandemi nedeniyle düzenlenen İklim Uyum Zirvesi'nin
başlangıcında, düşünce kuruluşu Germanwatch, bu felaketlerin bu yüzyılda
küresel ekonomiye 2.56 trilyon dolara mal olduğunu hesaplamıştır (7).
1.
https://letstalkscience.ca/educational-resources/stem-in-context/thundersnow-winter-thunderstorms
2.
https://www.sciencenewsforstudents.org/article/explainer-what-thundersnow
3.
https://agupubs.onlinelibrary.wiley.com/doi/full/10.1029/2018JD028839
Yorumlar
Yorum Gönder